زمونږ سولییز مزل به تر کومه رسي؟

شفیع اعظم اوربند، د نظریاتو تبادله او دې ته ورته موارد د مصالحې (Reconciliation) مهم موضوعات تشکیلوي. مصالحه له سولې مخته پروسه ده چې دغه برخه کې ښکېلې غاړې په بنسټیزو اختلافي موضوعاتو بحث کوي. ریکانسلیشن هغه پروسه ده چېرته چې د هېرولو او بښلو له امله د باور فضا را منځته کېږي او بیا د ایجاد شوي باور له امله عدالت او سولې ته زمینه سازي کېږي. د طالبانو، حکومت او امریکایي قواوو شته وضعیت ته په کتو موږ لاهم د ریکانسلیشن پړاو ته نه یو ننوتي، خو غټ زېری دا دی چې روان څلوېښت کلن جنګ پای په موخه د دغه پړاو دروازې ته د ننوتولو چمتووالی او څرکونه له ورایه ښکاري. د دواړو لورو لخوا پر اوربند توافق، د حکومت لخوا د بې قید او شرطه خبرو او اوربند غځېدو وړاندیز، بهرنیو ځواکونو پر شتون او وتلو خبرو ته چمتووالی او حتا د امریکا د بهرنیو چارو وزیر لخوا د لومړي ځل لپاره طالب مشرانو سره مخامخ خبرې هغه څه دي چې ښیي موږ د جګړې نه د مصالحې پر لور په ډېره چټکۍ بریالي ګامونه اخلو تر څو سوله راشي او بیا له سولې وروسته د ثبات راوستو لپاره دقیق میکانېزم را منځته شي. سوله له جګړې په مراتبو پېچلې، زړه خوړونکې او خوله تویووینکې پروسه ده. له سولې وړاندې مرحله، سولې جریان او له سولې وروسته مرحله بیا خپل تدابیر او بحثونه دي تر څو له سولې وروسته بنسټیز هدف چې هغه ثبات دی یقیني شي. زموږ ځینو ملګرو د اوربند له پیل سره له توقع خلاف دریځ کې ۱۸۰ درجې نرموالی او بدلون راغی او له ماتېدو سره جوخت یې بیا په هماغه سرعت برخورد بېرته خشن شو. دا ډول چلند غیر معقول، غیر حرفوي او خورا عاطفي او احساساتي و. د سولې نړیوال متخصص جان پاول لیډرک په باور له سولې وړاندې مرحله یا ریکانسلیشن تر ټولو ډېره پیچلې مرحله ده او دا د جګړې او د ستونزې ژوروالي ته په کتو توافق پکې د ورځو، اونیو او میاشتو څه د کلونو اوږده پروسه ده او د حصول لپاره یې حوصله باید ډېره لوړه وساتل شي. حکومت ته څه پکار دي؟ حکومت ته پکار ده چې په دغه پروسه کې یې هر ګام شمېرل شوی. له پاکستان سره د دوی لیده کاته په لوی لاس پاکستان ته امتیاز ورکول او طالبانو ته پېغور او پایله کې د باور ماتېدو لامل کېږي. پاکستان چې څه ترلاسه کوي هغه یې د امریکا پر مټ ترلاسه کړي او د حکومت دا ډول هڅې صرف د طالب مشرانو د پارېدو لامل کېږي او دا پروسه باور له منځه وړي او د باور ماتېدل د جګړې د دوام مانا ورکوي. ډېره به معقوله وي چې افغان حکومت د پاکستاني چینلونو پر ځای خپل داخلي او افغاني چینلونه وکاروي او له طالب مشرانو سره د باور باوري لین را منځته کړي. افغان طالبانو مسؤلیت؟ سیاست د فرصتونو لوبه ده. فرصتونه او ضعفونه تل نه وي. د نجیب او مجاهدینو د نه تفاهم، بې باورۍ او کاذب غرور بیه او نتیجه زموږ مخته پرته ده. د جګړه‎‌يیزې بریا پر ځای باید د خبرو له لارې د بریا اپشن ته منابع سوق او ډېر پام وشي. له شک پرته د افغان حکومت او طالبانو تر منځ د باور فضا په کلکه زیانمنه شوې. اما حکومت او طالبان باید یو څه په نظر کې ونیسي چې له جګړې وروسته به صرف دوی دواړه په میدان پاتېږي، اما امریکا، پاکستان او نور بهرني لوبغاړي به ټول په خپله مخه ځي. هر څومره چې د حکومت او طالبانو تر منځ د اختلاف چاک لوی وي، په هماغه کچه به د پردیو فیصلې او ګټې خوندي کېږي. دواړه لوري باید ډېر کوښښ وکړي چې د سولې له پروسې امریکا، پاکستان او نور ښکېل لوري لږ او برعکس حکومت او طالبان ډک لاسونه ستانه شي. ځکه د دوی دواړو ډک او تش لاسونه بېرته د ملت دي. د ځوانانو مسؤلیت موږ تاسې هر یو په یوه نه یوه شکل له ټولنیزو شبکو او بېلابېلو ټولنو، جرګو او ګوندونو سره تړاو لرو او مستقمیم یا غیر مستقیمه توګه پر مصالحې او پیس بیلډنګ نېغ اثرات لرو. زموږ هره خبره، کردار او دریځ باید د مصالحې برخه کې چې اعتماد جوړونه ده فوق العاده همکار واقع شي. په هره اندازه چې موږ سوله‌ییز، مینه ناک، زغم، متقابل احترام او دېته ورته رغنیز ادبیات کاروو، نو دا کولای شي د سولې پروسه بریالۍ او د قوي اعتماد جوړونې لامل شي چې چټکتیا به یې په همدې کچه زموږ او سولې ثبات تر منځ واټن را لنډ کړي. دلته هر یو مهم دی او هر یو باید د تخریشي ادبیاتو پر ځای باور جوړونې او رغنیزو هڅو ته کار و وایو. افغانانو ته یو ښه زېری منتظر دی او هغه دا دی چې حکومت، طالبان، امریکا او نړیواله ټولنه په خپل منځ کې په جدي بحثونو لګیا ده تر څو کوم مسایل او څه ډول د مېز پر سر مطرح کړي. افغانان به په خپل مزل او خپل برخورد باندې په خپله کار کوي ځکه د نتایجو پایله د تطبیق لپاره بېرته زموږ مخته اېښودل کېږي.